Zespół kolegiaty pod wezwaniem św. Marcina Biskupa w Opatowie jest dziesiątym obiektem w województwie świętokrzyskim z tym zaszczytnym tytułem.

Uroczystość wpisania dziewięciu nowych obiektów na listę pomników historii odbyła się w piątek 3 lutego w Pałacu Prezydenckim.

W uzasadnieniu dla opatowskiej kolegiaty czytamy: „Celem ochrony pomnika historii jest zachowanie, ze względu na autentyczność, wartości historyczne, artystyczne, naukowe oraz walory krajobrazowo-przestrzenne, jednej z najcenniejszych świątyń romańskich w Polsce, mieszczącej w swym wnętrzu wybitne dzieła sztuki, w szczególności cenny zespół renesansowych nagrobków, ponadto będącej świadectwem kultury politycznej swojej epoki, jako miejsce obrad sejmiku ziemskiego dawnego województwa sandomierskiego”. Obszar pomnika historii „Opatów – zespół kolegiaty pw. św. Marcina Biskupa” obejmuje teren wzgórza z kolegiatą, dzwonnicą, tzw. starą plebanią i ogrodzeniem.

Rozporządzenie z rąk prezydenta odebrał proboszcz parafii ks. Michał Spociński. Jak podkreślił, nominacja kolegiaty jest dużą nobilitacją dla samego zabytku i dowartościowaniem miejscowej historii. To wielka radość zarówno dla Opatowa, jak i diecezji. – Pochodząca z XII wieku świątynia to jeden z najcenniejszych i najlepiej zadbanych zabytków nie tylko ziemi świętokrzyskiej, ale także całego kraju. Kolegiata od zawsze była pomnikiem i świadkiem historii ojczyzny, Kościoła oraz wiary ludu Bożego – powiedział proboszcz. Ciesząc się z nadanego kolegiacie wyróżnienia, przyznał, że liczy na to, iż nobilitujący tytuł otworzy drzwi do pozyskiwania funduszy zewnętrznych, przede wszystkim na opiekę konserwatorską. – W najbliższym czasie chcemy odrestaurować zabytkową bibliotekę kapitulną oraz bezcenne starodruki. Tylko w tym roku udało nam się odnowić 18 rękopisów pochodzących z XVI, XVII i XVIII wieku. Na renowację czekają kolejne. Naszym celem jest oddanie do użytku biblioteki, w której znajdą miejsce wszystkie zabytki związane z kolegiatą. Na to jednak potrzebne są duże fundusze, które mam nadzieję trafią do nas m.in. z Polskiego Ładu – podkreśla.

Pomnik historii to jedna z pięciu form ochrony zabytków. Ustanawiane są od 1994 roku. Terminem tym określa się zabytek nieruchomy o szczególnym znaczeniu dla kultury. Rangę takiego pomnika podkreśla fakt, że jest on ustanawiany rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Pomnik historii powinien posiadać znaczenie nie tylko dla polskiego dziedzictwa kulturalnego, lecz także wyróżniać się m.in. wartością ponadregionalną, dużymi walorami historycznymi, naukowymi i artystycznymi, utrwaleniem w świadomości społecznej oraz stanowić źródło inspiracji dla kolejnych pokoleń.