Sandomierz. Razem czy osobno?

Wykładowczyni na Fordham University w Nowym Jorku, pochodząca z Sandomierza, wystąpiła w Muzeum Diecezjalnym - Domu Długosza z wykładem poświęconym relacjom polsko-żydowskim na przestrzeni dziejów naszego państwa. Odniosła się także do popularnych stwierdzeń, które określiła rodzajem mitu, czyli dużego uproszenia wydarzeń, jakie pojawiały się na przestrzeni wieków, poczynając od powszechnego przekonania, iż Żydzi osiedlili się w XIV-wiecznej Polsce w wyniku ucieczki przed prześladowaniami doświadczanymi w Europie Zachodniej, czy też z określeniem państwa polskiego jako kraju bez stosów.

- Polska nie była państwem, w którym nie dochodziło do palenia ludzi na stosie, a jeśli chodzi o przyczyny osiedlenie się Żydów w naszym kraju, to było ono spowodowane tylko szukaniem bezpiecznego miejsca, ale wynikało również ze zwykłej migracji - Żydzi tak jak Niemcy, Włosi i inne nacje emigrowali i zamieszkiwali na terenach wygodnych dla nich - stwierdziła prof. M. Teter.

  Podczas wykładu nie brakowało także akcentów humorystycznych. ks. Wojciech Kania

Mówiąc o zgodnym współżyciu mieszkańców polskich miast różnych narodowości przywołała XVII-wieczny tekst, w którym opisany był stosunek do mieszkańców wyznania Mojżeszowego, którzy cieszyli się takimi samymi swobodami i przywilejami jak pozostała społeczność. Autor podkreśla brak szykan wobec nich, zajmowanie się nie tylko handlem, czy w małej skali lichwą, ale również uprawą ziemi, podkreślając przy tym zainteresowania medycyną i astrologią. Przytoczyła również fragment listu wileńskiego rabina Mojżesza Rywkesa, także datowany na XVII stulecie, w którym pisał o związanym z wojną z Moskwą swoim wygnaniu. Prof. Teter zwróciła uwagę na użyte przez niego hebrajskie słowo, które stosowano w odniesieniu do wygnania z Ziemi Świętej. W ten sposób pisał o swojej wymuszonej ucieczce z Wilna, traktując je jako swoją świętą ziemię.

- O tym, że nie zawsze było dobrze i różowo, może świadczyć znajdujący się w sandomierskim archiwum dekret króla Augusta o wygnaniu Żydów z Sandomierza, będący wynikiem oskarżeń wobec społeczności żydowskiej - zauważyła prelegentka.

Jako przykład poczucia mniejszości żydowskiej o przynależności do państwa polskiego przywołała obraz Aleksandra Lessera - "Pogrzeb pięciu poległych" z 1861 roku, przedstawiający pogrzeb zabitych przez wojsko carskie podczas manifestacji, która odbyła się 27 lutego 1861 roku na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. Na płótnie artysta ukazał duchownych wszystkich religii w tym również wyznawców judaizmu, w pogrzebie bowiem uczestniczyli Żydzi z dwoma rabinami warszawskimi w otoczeniu chórów synagogalnych. - Oni czuli się częścią polskiego narodu - podkreśliła wykładowczyni. - W Sandomierzu po I wojnie światowej do rady miejskiej wybierani byli również przedstawiciele społeczności żydowskiej, ale w latach 30. niestety dochodziło do wydarzeń odrzucających obecność Żydów w różnych instytucjach, przedstawicielstwach, jako nieprzynależących do historii i polskiego społeczeństwa - mówiła prof. Teter.

  Wśród słuchaczy obecny był bp Krzysztof Nitkiewicz, który podziękował prof. Magdzie Teter za wygłoszony wykład. ks. Wojciech Kania

W prelekcji zawarła wiele odniesień do obecności Żydów w Sandomierzu, a jako przykład nawiązywania dobrych relacji podała rozwój dialogu katolicko-żydowskiego w ostatnim półwieczu.

Wśród słuchaczy obecny był bp Krzysztof Nitkiewicz, który podziękował prof. Magdzie Teter za wygłoszony wykład. Wspominając ogólnopolski Dzień Judaizmu, który odbył się w Sandomierzu osiem lat temu, podkreślił potrzebę dalszego pielęgnowania pamięci o miejscowej społeczności żydowskiej zarówno przez Kościół, jak i przez władze świeckie.

Pochodząca z Sandomierza prof. Magda Teter, wykłada historię w Katedrze Judaistyki Svidlera na Fordham University w Nowym Jorku. W pracy naukowej specjalizuje się w badaniu historii Żydów, stosunków żydowsko-chrześcijańskich, historii kulturowej, prawnej i społecznej oraz dziejach przekazywania wiedzy historycznej w epoce przednowoczesnej i nowożytnej. Jest również stypendystą American Academy for Jewish Research i autorką książek "Jews and Heretics in Catholic Poland" (Cambridge, 2005), "Sinners on Trial" (Harvard, 2011), "Blood Libel: On the Trail of An Antisemitic Myth" (Harvard, 2020) a także licznych artykułów w języku angielskim, hebrajskim, włoskim i polskim.