Bizantyńska muzyka w Tarnobrzegu

W sobotę, w wigilię Ofiarowania Pańskiego, w ramach cyklu koncertów „Muzyka u Matki Bożej Dzikowskiej” w kościele ojców dominikanów o godz. 19 będzie odśpiewany Akatyst ku czci Bogurodzicy, ułożony współcześnie przez ks. Józefa Romana Maja z muzyką a Marcina Abijskiego, prawosławnego kantora bizantyńskiego. Hymn wykonają kompozytor oraz Schola Cantorum Minorum Chosoviensis.

Akatyst to uroczysty hymn maryjny, popularny w maryjnych nabożeństwach Kościoła prawosławnego, przypominający w pewnych aspektach Godzinki czy Różaniec, odprawiane w Kościele rzymsko-katolickim. Już od wczesnego chrześcijaństwa kult Matki Bożej żywo wyrażał się nie tylko w liturgicznych świętach, ale także w komponowaniu pieśni i poezji opiewających cnoty Najświętszej Dziewicy. Jednym z najpiękniejszych zabytków tej twórczości jest Akatyst ku czci Bogurodzicy. Słowo „akathistos” oznacza po grecku nabożeństwo, składające się z pieśni pochwalnych ku czci Chrystusa, Najświętszej Maryi Panny i świętych, śpiewane przez chór liturgiczny na stojąco. W tej postawie wyraża się gotowość do zaświadczenia o cnotach Matki Bożej i chęć oddania czci jej osobie.

Treść tego uroczystego hymnu koncentruje się wokół tematu osoby Maryi w relacji do tajemnicy Słowa Wcielonego - Jezusa Chrystusa i Jego Kościoła. Dlatego też Maryja przedstawiania jest w poetyckim tekście Akatystu zarówno jako pokorna służebnica Boża, jak i Matka i Orędowniczka Kościoła, napełniona od początku swego życia Duchem Świętym. Pierwsza połowa hymnu dotyczy tajemnic narodzenia Chrystusa oraz zdarzeń z nim związanych z perspektywy Najświętszej Dziewicy. Druga połowa zaś ma za przedmiot nadprzyrodzone skutki przyjścia Zbawiciela na ziemię i podkreślenie roli, jaką w nich odegrała Boża Rodzicielka. Akatyst składa się z 24 zwrotek zaczynających się od kolejnych liter alfabetu greckiego. Każda strofa zaczyna się od zapowiedzi konkretnego wydarzenia lub tematu, który kieruje naszą myśl ku wnętrzu tajemnicy. Pozdrowienia i wezwania litanijne każdego wersetu rozpoczynają się od słowa „chaire” („witaj”, „bądź pozdrowiona”, „raduj się”).

Około VIII wieku akatyst został przeniesiony także na Zachód, stając się inspiracją pobożności maryjnej średniowiecza. Został następnie przetłumaczony na wiele języków, w tym na język polski. Na podstawie śpiewanej od co najmniej tysiąca lat tej samej formy powstawały i nadal powstają nowe akatysty ku czci Maryi Dziewicy i innych świętych. Taki też nowy akatyst ku czci Bogurodzicy, ułożył współcześnie ks. Józef Roman Maj, a prawosławny kantor bizantyński - Marcin Abijski - stworzył do niego muzykę, posługując się tradycyjnymi, starożytnymi formułami melodycznymi greckiej muzyki liturgicznej oraz wykorzystując całe bogactwo greckiej sztuki śpiewu jednogłosowego. Śpiewacy korzystają z greckiego systemu ośmiu skal, podziału oktawy na 72 części oraz zachowanej tradycyjnie rytmiki hymnicznej wraz z ozdobnikami.

Marcin Abijski jest doktorem nauk teologicznych. Z wyróżnieniem ukończył studia na wydziale Muzyki Bizantyńskiej Ateńskiego Konserwatorium Narodowego oraz na wydziale Teologii Społecznej Narodowego Uniwersytetu Ateńskiego, jest absolwentem Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie oraz Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Muzykę bizantyńską zgłębiał pod okiem Georgiosa Chatzichronoglou - Archonta Hymnodosa Wielkiego Kościoła (Patriarchatu Konstantynopola) oraz ateńskiego protopsalty Konstantinosa Papachristodoulou. Jako muzykolog, dyrygent i śpiewak zajmuje się badaniem koneksji między muzyką bizantyńską, a staroruską monodią, szczególnie w aspekcie praktyki liturgicznej. Propagując tradycyjną, oryginalną muzykę bizantyńską w Polsce i za granicą, prowadzi liczne warsztaty i wykłady oraz uczestniczy w konferencjach naukowych dotyczących dawnych form muzyki liturgicznej. Jako ekspert zapraszany jest regularnie na św. Górę Athos, gdzie prowadzi zajęcia ze śpiewu bizantyńskiego dla hagioryckich mnichów. Jest autorem muzyki grecko-bizantyńskiej do polskiego „Akatystu do Przenajświętszej Bogarodzicy”. W roku 2016 skomponował muzykę bizantyńską do polskiego przekładu kondakionu św. Romana Melodosa „O nawróconej”, łącząc tym samym muzykę grecko-bizantyńską z językiem polskim.

Schola Cantorum Minorum Chosoviensis istnieje od 1996 roku. Zespół specjalizuje się w śpiewie chorału gregoriańskiego. Ponadto wykonuje repertuar wczesnej polifonii wokalnej oraz pieśni tradycyjne. Jego kierownikiem muzycznym jest Sławomir Witkowski, absolwent Wydziału Instrumentalnego Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach oraz Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, kantor parafii św. Jadwigi Śląskiej w Chorzowie. Podstawowym celem, jaki stawia sobie schola, jest śpiew podczas liturgii. Prezentując swój repertuar podczas koncertów, śpiewacy dokładają starań, aby wykonywany program ściśle był związany z aktualnym momentem roku liturgicznego. Śpiewane przez scholę utwory opracowane są najczęściej na podstawie własnych badań nad średniowiecznymi rękopisami.

Koncert odbędzie się dzięki finansowemu i merytorycznemu wsparciu sponsorów: Prezydenta Miasta Tarnobrzeg, Zakładów Chemicznych „Siarkopol” sp. z o.o. i Tarnobrzeskiego Domu Kultury.