Nowy numer 13/2024 Archiwum

Pierwsze dni wojny

Już w pierwszych dniach wojny obronnej w 1939 r. ucierpiały Sandomierz i Tarnobrzeg. Przypominamy jak wyglądał tamten wrzesień na naszych ziemiach.

Stalowa Wola – Rozwadów

Podobnie jak w całym rejonie, wojna w Stalowej Woli rozpoczęła się od nalotów bombowych  na węzeł kolejowy w Rozwadowie. Mimo ich znacznej ilości były one mało skuteczne, ale spowodowały śmierć wielu ludzi, cywilów oraz żołnierzy. Wojska niemieckie tereny Stalowej Woli zajęły już 14 września. Nie było walk, bo 11 pułk piechoty opuścił miasto w nocy 13 na 14 września. Żołnierze polscy przeprawili się przez San, aby podobnie jak odziały z Sandomierza szykować się do obrony przed Niemcami na linii Wisły i Sanu. Miasto nie ucierpiało tak bardzo, jak sąsiedni Rozwadów.

Niemcy zdawali sobie sprawę, że dopiero co powstałe zakłady zbrojeniowe będą przydatne. Były one nowoczesne, przystosowane do produkcji na rzecz przemysłu wojennego. Niedługo po wkroczeniu wojsk nieprzyjaciela, witanych przez niektórych mieszkańców z zadowoleniem, zaczęto organizować ruch oporu. Funkcjonowała w mieście placówka AK „Stalowa Wola”, należąca do obwodu AK Nisko. Za konspirację wielu poniosło śmierć przez rozstrzelanie. Noc oraz dzień przed wkroczeniem wojsk niemieckich opisuje kronikarz z klasztoru w Rozwadowie. "Czwartek 14 września. Wojsko rozlokowane w klasztorze (sztab) opuściło Rozwadów. Przez całą noc przeciągały różne rodzaje broni. W klasztorze w nocy mieli bawić generałowie Sadowski, Malinowski, a nawet coś mówiono o Rydzu-Śmigłym. W nocy słychać było detonacje – wysadzono podobno mosty na Sanie. Ze świtem ustaje powoli odpływ wojska i nastaje złowroga cisza. Do klasztoru ściągają całe rzesze rozwadowian w obawie bitwy, którą przewidują nad Sanem. Żołnierze w ciągu dnia pokazują się tylko na pojedynczych furach lub pojedynczo. Bardzo nas zaciekawia, że pokazują się ludzie wracający na zachód, co daje się zauważyć pierwszy raz. Po południu zajeżdżają jeszcze na podwórze wozem żołnierze, konie i wóz zostawiają, a sami kierują się ku Sanowi. Za chwilę dowiadujemy się, że zostali rozbrojeni, bo w Rozwadowie pokazały się pierwsze patrole niemieckie. Rozlokowały się na rynku, i zapowiedziały, że ma nastąpić porządek. Spotykanych żołnierzy rozbrajają, zabierając lub łamiąc im karabiny i każą im iść kopać ziemniaki; niektórzy zaraz to w czyn wprowadzają. W dali słychać detonacje strzałów armatnich. Do klasztoru chroni się coraz więcej rozwadowian z dobytkiem… Tak znaleźliśmy się w niewoli".

Janów Lubelski

Miasto zostało trzykrotnie bombardowane w dniach od 8 do 13 września. Spowodowało to bardzo duże zniszczenia miasta. Spłonęło większość zabudowań, ok 85 %, a zginęło ok. 350 osób. W ostatnich dniach września rozbite odziały z Zamościa i Tomaszowa zaatakowały Niemców będących już w Janowie. Zacięta walka zmusiła Niemców do kapitulacji, ale tylko na krótki czas. Już 6 października na nowo miasto zostało zajęte przez Niemców. Ludność spotkały masowe represję ze strony najeźdźców. Wielu mieszkańców poniosło śmierć. Miały miejsce masowe aresztowania, szczególnie polskiej inteligencji. Ulice otrzymały niemieckie nazwy, sklepy zostały przejęte przez niemieckie firmy, a miejscowe zakłady pracy oddane pod zarząd niemiecki. Polakom zabroniono wstępu na teren parku oraz poruszania się po mieście po zmroku. W roku 1940 powstał w Janowie obóz pracy w szczególności dla ludności żydowskiej. Egzekucji dokonywano na cmentarzu żydowskim, w rejonie więzienia oraz bożnicy. Żydów z janowskiego obozu pracy odesłano w 1942 r. do Zaklikowa. W czasie II wojny światowej Janów Lubelski ze względu na swoje położenie – bliskość roztoczańskich jarów, wąwozów oraz lasów, był jednym z największych baz ruchu partyzanckiego. W 1943 r. na cmentarzu prawosławnym rozstrzelano kilkanaście osób w celu „oczyszczenia lasów janowskich”.

Pierwsze dni wojny   Wojenne zniszczenia w Janowie Lubelskim. Archiwum UM w Janowie Lubelskim
« 1 2 »
oceń artykuł Pobieranie..

Zapisane na później

Pobieranie listy