Wielki kolekcjoner

Jedną z pereł sandomierskiej galerii jest obraz Łukasza Cranacha Starszego „Matka Boska z Dzieciątkiem i św. Katarzyną Aleksandryjską”, który trafił do diecezjalnych zbiorów właśnie dzięki staraniom ks. Jana Wiśniewskiego.

– Jego zbiory scalone w sandomierskim Muzeum Diecezjalnym w znaczny sposób określiły charakter obecnej ekspozycji w Domu Długosza. Ostateczny kształt nadany muzeum w latach 1936–1937 przez Karola Estreichera jr. w pełni odzwierciedla również profil zbiorów ks. Wiśniewskiego. Jak napisał o muzeum przed laty Jan Błoński: „Efekt, którego w pocie czoła szukali twórcy Polaków portretu własnego, wytworzył się tu niejako samoistnie, jako nawarstwienie znalezisk, kolekcji i depozytów” – tłumaczy Urszula Stępień, kustosz muzeum.

Ks. Jan Wiśniewski zaczął gromadzić rozmaite pamiątki historyczne jeszcze jako wikary w Ćmielowie, później w Radomiu, a następnie na plebani w Borkowicach, gdzie został proboszczem w 1913 r. i gdzie stworzył imponujące zbiory, które udostępniał zwiedzającym.

  Zdjęcia archiwalne
Ks. Jan Wiśniewski wśród swoich zbiorów Archiwum Muzeum W 1933 r. na plebanii w Borkowicach urządził wystawę z okazji 250-lecia Odsieczy Wiedeńskiej i 70. rocznicy Powstania Styczniowego.

Jego wielka pasja kolekcjonerska zrodziła się równolegle z rozpoczęciem pracy nad opisywaniem kościołów do monografii dekanatów diecezji sandomierskiej.

– Większość eksponatów, które później zostały włączone do zbiorów muzealnych, wyszukiwał w świątyniach, które odwiedzał, w zakrystiach, na kościelnych strychach i na plebaniach. Były to często pamiątki przechowywane w starych dworach i siedzibach rodzin mających tradycje historyczne, a niekiedy przypadkowe znaleziska – wyjaśnia Urszula Stępień.

  Zdjęcia archiwalne
Ks. Jan Wiśniewski z dziećmi Archiwum Muzeum Ks. Jan Wiśniewski ofiarował pierwsze eksponaty do Sandomierza w 1903 r. Skierował je do muzeum, które ks. Józef Rokoszny urządził w kapitularzu katedry. W liście z 19 maja 1903 r. ks. Rokoszny pisał: „Kochany Jasiu. Serdecznie dziękuję Ci za przysłane przedmioty do Muzeum. Rośnie ono wciąż dzięki ludziom dobrej woli. Ciasno nam już na kapitularzu, ale musimy czekać jeszcze jakiś czas”.

Kolejne zbiory ofiarował w 1914 r., kiedy muzeum mieściło się już w Seminarium Duchownym. – Ofiarowane zabytki podpisywał często charakterystyczną czerwoną kredką, niekiedy pozostawiał, dziś nieocenione, uzupełnienia dotyczące miejsca ich pierwotnego przechowywania – dodaje kustosz.

  Obraz Łukasza Cranacha Starszego „Matka Boska z Dzieciątkiem i św. Katarzyną Aleksandryjską” ks. Tomasz Lis/GN Najbardziej znaczący dar Muzeum Diecezjalne otrzymało w 1936 r. Jest on potwierdzony zachowanym do dziś spisem obejmującym 94 eksponaty.

To wówczas trafiły do muzeum dzieła malarskie, które są dziś najbardziej znaczące w zbiorach Domu Długosza: obraz „Święta Rodzina” namalowany przez Franciszka Smuglewicza do galerii króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, który ks. Wiśniewski zamierzał pierwotnie ofiarować Muzeum Narodowemu w Krakowie czy wspomniany już wcześniej obraz Łukasza Cranacha Starszego, „Matka Boska z Dzieciątkiem i św. Katarzyną Aleksandryjską”.

  Zbiory ks. Jana Wiśniewskiego w Muzeum Diecezjalnym ks. Tomasz Lis/GN – O tych zbiorach można niejako powiedzieć, że były to zbiory nieszczęśliwe, bo w znacznym stopniu uległy rozproszeniu. Kiedy zastanawiamy się nad postacią ks. Jana Wiśniewskiego jako kolekcjonerem, dochodzimy do wniosku, że był on szlachetnym zbieraczem, który miał do swojej pracy stosunek uczuciowy, a nawet tkliwy. Był żarliwym patriotą i człowiekiem wielkiej skromności. Nie kierował się chęcią schlebiania własnym ambicjom, nie była to również wyraźna potrzeba kontaktu z rzeczami ładnymi. Miał zrozumienie wartości artystycznej przedmiotów, ale przede wszystkim ich wartości historycznej – podsumowuje Urszula Stępień.

Zbiory ks. Jana Wiśniewskiego można oglądać w Muzeum Diecezjalnym:

Od 1 listopada do 31 marca, od wtorku do soboty od 9.30 do 15.30, a w niedziele od 13.30 do 15.30, natomiast od 1 kwietnia do 31 października, od wtorku do soboty od 9.00 do 16.30, a w niedziele od 13.30 do 16.30.