Uroczystości inauguracyjne rozpoczęły się od otwarcia wystawy "Norwid - Rostworowska. Emancypacja kobiet" w Muzeum Okręgowym w Sandomierzu. Inauguracji Roku Norwida oraz otwarcia wystawy dokonał Mikołaj Getka-Kenig, dyrektor placówki.

  Mikołaj Getka-Kenig, Dyrektor Muzeum Okręgowego.
ks. Grzegorz Słodkowski /Foto Gość

- Nasz wernisaż, zorganizowany dzięki współpracy z instytucjami diecezji sandomierskiej, wpisuje się w ogólnopolskie obchody rocznicy urodzin Norwida. Organizowane w całej Polsce wystawy koncentrują uwagę wokół przedstawienia Norwida jako wielkiego poety czy artysty. Mało jednak jest wydarzeń, które podkreślałyby ważną dziedzinę działalności intelektualnej Cypriana Kamila Norwida jako eseisty i uczestnika debat połowy XIX w. Jednym z ważnych zagadnień była kwestia emancypacji kobiet, która nie sprowadzała się tylko do kwestii równouprawnienia w wymiarze politycznym, ale również społecznym - mówił dyrektor.  

Otwarcie wystawy poprzedziły trzy wykłady, których tematyka dotyczyła dzieł artysty przechowywanych w Muzeum Diecezjalnym i w Bibliotece Diecezjalnej w Sandomierzu.

W pierwszym wystąpieniu ks. Piotr Tylec, dyrektor Biblioteki Diecezjalnej poruszył temat: "Norwid i inne rękopiśmienne skarby Biblioteki Diecezjalnej w Sandomierzu". Prelegent skupił się na trzech najcenniejszych średniowiecznych manuskryptach przechowywanych w bibliotece.

  Ks. Piotr Tylec, dyrektor Biblioteki Diecezjalnej.
ks. Grzegorz Słodkowski /Foto Gość

- Na pierwsze miejsce wybija się dzieło najkrótsze - "Bogurodzica". Choć nie ma może ona największych walorów estetycznych, ale jej wartość religijna, patriotyczna oraz kulturalna jest nieoceniona. Sandomierska "Bogurodzica" pochodzi z drugiej połowy XV w. i jest jednym z pięciu zachowanych jej XV-wiecznych rękopisów. Odnaleziona została przez ks. Ludwika Piotrowicza w latach 70. XIX w. Innym niezwykle cennym rękopisem średniowiecznym jest "Dialog o Zbigniewie Oleśnickim" odnaleziony w latach 70. XIX w. przez ks. Apolinarego Knothe. Początkowo uważano, iż utwór ten napisał sam Jan Długosz, dziś raczej wskazuje się na anonimowego duchownego związanego z kard. Oleśnickim. Czas powstania dzieła to lata 60. XV w. Rękopis pochodzi z początków XVI w. i ma bliźniaczą kopię w Archiwum Kapitulnym w Krakowie. Trzecim niezwykle cennym zbiorem biblioteki, na stale eksponowanym w Muzeum Diecezjalnym, jest tzw. Pantheon Sandomierski pochodzący ze zbiorów miejscowej kapituły. Jest to rękopis dzieła Gotfryda z Viterbo z XII wieku. Sandomierska kopia wykonana została w 1335 r. Na uwagę zasługuje 28 miniaturowych ilustracji, na których znajduje się list Aleksandra Macedońskiego, który pisze do swego nauczyciela Arystotelesa m.in. o walce ze skrzydlatymi panterami czy myszami indyjskimi - mówił ks. Tylec.

Urszula Stępień z Muzeum Diecezjalnego przedstawiła wykład pt. "O kolekcji ks. Jana Wiśniewskiego i sandomierskich norwidianach". W wykładzie przybliżyła słuchaczom postać ks. Wiśniewskiego, wielkiego darczyńcy Muzeum Diecezjalnego, który na plebanii w Borkowicach urządził "Muzeum pamiątek narodowych". To dzięki jego staraniom Muzeum Diecezjalne i Biblioteka Diecezjalna w Sandomierzu mogą poszczycić się posiadaniem dwóch dzieł wybitnego artysty - rękopisu "Emancypacja kobiet" oraz rysunku "Mędrzec".

  Urszula Stępień, kustosz Muzeum Diecezjalnego.
ks. Grzegorz Słodkowski /Foto Gość

- Ks. Jan Wiśniewski całe życie poświęcił na gromadzenie pamiątek historycznych. Jego pasja kolekcjonowania wyrosła w XIX w., w atmosferze patriotyzmu i budzącym się w okresie niewoli narodowej zainteresowaniem historią własnego kraju. Kolekcjonerstwo ks. Wiśniewskiego wpisywało się również w szerszy nurt, niezwykłego wśród niektórych kół inteligencji rozwoju prywatnych kolekcji na początku XX w. Tworzono je z myślą o ukazaniu chwalebnej przeszłości narodu, przekazaniu ich społeczeństwu i zachowania dla przyszłych pokoleń - mówiła.

W ostatnim wykładzie Anna Kowalska-Różyło z Działu Literatury MOS przedstawiła temat: "Sandomierski rękopis Norwida: Emancypacja kobiet". W swoim wykładzie podkreśliła, że dzieło Norwida podejmuje wciąż aktualne kwestie społeczne.

  Anna Kowalska-Różyło, Dział Literatury MOS.
ks. Grzegorz Słodkowski /Foto Gość

- Norwidowskie rozumienie "kwestii kobiecej" bliskie jest ujęciom nowego feminizmu Jana Pawła II, m.in. syntetycznie wyrażonego w Liście do kobiet: "Kobieta jest dopełnieniem mężczyzny, tak jak mężczyzna jest dopełnieniem kobiety.(…) Kobiecość realizuje człowieczeństwo w takim samym stopniu jak męskość, ale w sposób odmienny i komplementarny". Przekonanie to narastało u poety wraz z pojawianiem się kolejnych postaci kobiecych: od debiutanckiego "Ostatniego sonetu", przez "Assuntę" i "Pierścień wielkiej damy" po "Emancypację kobiet". W twórczości Norwida stopniowo, także poprzez ukazywanie braków bohaterek, kształtowany jest obraz "kobiety prawdziwej", "kobiety zupełnej", wiernej swojej naturze i realizującej pełnię człowieczeństwa poprzez rozwój moralny, społeczny, intelektualny i duchowy - tłumaczyła.

Ekspozycja "Norwid - Rostworowska. Emancypacja kobiet", której zwornikiem jest podobnie rozumiane hasło "emancypacji kobiet", składa się z dwóch części. Pierwsza prezentuje jedyny sandomierski rękopis Cypriana Kamila Norwida, późną rozprawkę pt. "Emancypacja kobiet", własność Biblioteki Diecezjalnej w Sandomierzu. Druga część ekspozycji przybliża postać Jadwigi Rostworowskiej z Popielów, jednej z ciekawszych, a zapomnianych uczestniczek polskiej debaty o tzw. kwestii kobiecej na przełomie XIX i XX wieku, przedstawicielki sandomierskiego ziemiaństwa związanej z pałacem w Kurozwękach koło Staszowa.

Ekspozycja potrwa od 16 września do 24 października w baszcie gotyckiej przy Sali Rycerskiej Zamku Królewskiego w Sandomierzu (I piętro).