Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega, z racji obchodzonej w tym roku setnej rocznicy odrodzenia Polski, przygotowało ekspozycję „Tarnobrzeskie drogi do Niepodległej 1918–1920”.

– Świętując 11 Listopada, wspominamy wielkie nazwiska – Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego, Wincentego Witosa. I słusznie, są bowiem symbolem tych, którzy doprowadzili do niepodległości. Niemniej nawet największe postacie ówczesnego świata nie zdołałyby osiągnąć niczego, gdyby nie podglebie, z jakiego wyrastały, a które stało się głównym zaczynem i sprawcą cudu odrodzenia wolnej Polski. Cudu śnionego przez cztery pokolenia Polaków. To podglebie tworzyli w swych lokalnych społecznościach ludzie będący niczym dopływy zasilające nurt jednej wielkiej rzeki. O nich, ich długich, nierzadko trudnych, skomplikowanych drogach prowadzących do upragnionego celu, czyli niepodległości, oraz o tarnobrzeskich wydarzeniach z jesieni 1918 r. opowiada nasza ekspozycja – mówi Tadeusz Zych, dyrektor MHMT. Za symboliczną można uznać datę otwarcia wystawy. 28 października 1918 r. bowiem, czyli dokładnie przed stu laty, w siedzibie krakowskiego magistratu ogłoszono przejęcie władzy w zaborze austriackim przez Polską Komisję Likwidacyjną Galicji i Śląska Cieszyńskiego. Decyzję tę podjęli polscy posłowie, wśród których był także Zdzisław Tarnowski, właściciel Dzikowa. Tak zaczęło się przejmowanie rządów przez polskie władze w Galicji, w tym również w Tarnobrzegu. Ekspozycja została podzielona na dwie, zależne od siebie części – jedną, traktującą o XIX-wiecznych walkach narodowowyzwoleńczych i wielkiej epopei Legionów Józefa Piłsudskiego, oraz drugą, mówiącą o tarnobrzeskich narodzinach Polski w 1918 roku, do której w symboliczny sposób prowadzi makieta łuku triumfalnego, jaki miał w dwudziestoleciu międzywojennym stanąć na cmentarzu miechocińskim. – Chcieliśmy w ten sposób oddać hołd zarówno tym, których miał upamiętniać, jak i jego inicjatorom. Łuk zaprojektował prof. Wacław Krzyżanowski, autor koncepcji odbudowy zamku Tarnowskich po pożarze w 1927 roku – informuje T. Zych. Na wystawie przywołane zostały postaci dobrze znane, często wspominane, jak chociażby Jan Słomka, Wojciech Wiącek, dr Antoni Surowiecki, Jan Bochniak, oraz niesłusznie zapomniane, jak Helena Weiss, nauczycielka, działaczka społeczna, która, jak głosi legenda, miała z balkonu kamienicy przy rynku ogłosić niepodległość, Helena Niezabitowska, członkini Ligi Kobiet, Henryk Stary, burmistrz w burzliwym czasie tworzenia zrębów polskich rządów, legioniści: Stanisław Tomaszewski, Jan Tracz, Czesław i Tadeusz Lubicz-Niezabitowscy i wielu innych. Ekspozycja jest bowiem hołdem złożonym czterem pokoleniom mieszkańców Tarnobrzega. W gronie tym znaleźli się przedstawiciele wszystkich ówczesnych warstw społecznych, począwszy od arystokracji, poprzez duchowieństwo, inteligencję, mieszczaństwo, po chłopów, którzy pracą, działalnością społeczną, polityczną, wreszcie czynną walką przywrócili Polskę na mapę Europy. O tym, że narodziny Polski, także w małym, prowincjonalnym Tarnobrzegu, były trudne i burzliwe, najdobitniej świadczą wydarzenia, które przeszły do historii pod nazwą Republiki Tarnobrzeskiej. Na wystawie ukazane zostało jej powstanie, wyznaczone przez wiec, który odbył się pod pomnikiem Bartosza Głowackiego 6 listopada 1918 roku. Ksiądz Eugeniusz Okoń, przemawiający wówczas do chłopskiego tłumu, w swoim oratorskim zapale mówił o wyzwoleniu chłopów i robotników spod jarzma wyzysku. Kończąc zaś przemowę, zauważył: „Właśnie dzwonią (w kościele), ale już nie na »Anioł Pański«, ale na twój »Anioł chłopski«”. Na ekspozycji znalazło się wiele niepublikowanych dotychczas archiwalnych fotografii, dokumentów, artefaktów, w tym m.in. tarnobrzeskie marki. Prezentowane są także projekt tarnobrzeskiej tarczy legionowej i oryginalna tarcza, użyczone przez Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. Wystawę dopełnia film animowany „Świadek 1919–2004” w reżyserii Krzysztofa Kiwerskiego, profesora krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, nagrodzony Złotą Kreską podczas XIV Ogólnopolskiego Festiwalu Autorskich Filmów Animowanych OFAFA w Krakowie. Wstęp na ekspozycję, jak i towarzyszący jej katalog są bezpłatne. Realizacja ekspozycji oraz publikacja zostały sfinansowane z grantu przyznanego tarnobrzeskiemu muzeum w ramach ministerialnego projektu „Niepodległa”.